Trauma

Trauma is een woord dat vaak wordt gebruikt, maar wat betekent het eigenlijk?

Artsen gebruiken de term -die oorspronkelijk uit het Grieks komt- voor wond of verwonding.

In de psychiatrie en psychologie verwijst trauma naar de emotionele en psychologische reactie (zoals gevoelens van angst, woede of eenzaamheid) op een ingrijpende of stressvolle gebeurtenis. Dit kan variëren van een eenmalige ervaring, zoals een ongeluk of een geweldsdelict, tot langdurige blootstelling aan stress, zoals in het geval van kindermishandeling of oorlogservaringen.
Dit wordt ‘psychotrauma’ genoemd.

Trauma en de gevolgen

Wat is trauma nu eigenlijk? Het is, eenvoudig gezegd, een overbelasting van je zenuwstelsel. Je hebt een heftige ervaring meegemaakt. Iets wat je hersenen en autonoom zenuwstelsel niet kunnen verwerken. Het is teveel aan indrukken, het is te overweldigend, “je hebt een trauma opgelopen”. Je hebt een traumatische ervaring beleefd. Normaal gesproken kunnen de hersenen en je zenuwstelsel deze ervaring wel verwerken. Dan heb je het een plekje kunnen geven. Als dit niet lukt, en je begint klachten te krijgen, dan is er sprake van een trauma. Omdat het te maken heeft met je hersenen en autonoom zenuwstelsel, wordt het ook wel een psychotrauma genoemd.

De Amerikaanse psycholoog en neurowetenschapper Stephen Porges heeft met de Polyvagaal Theorie in kaart gebracht hoe het autonoom zenuwstelsel werkt en welke reacties het kan geven op een overprikkeling van het systeem door een bepaalde ’trigger’.

Als je een traumatische ervaring hebt beleefd kan dat na verloop van tijd nog steeds invloed hebben op je dagelijkse leven. Door de heftige ervaring kun je klachten ontwikkelen. De klachten kunnen heel verschillend zijn en de traumatische ervaring kan je gevoelens en gedrag negatief beïnvloeden.

Mogelijke symptomen van trauma zijn onder andere:

angst en paniek
depressieve gevoelens
slaapproblemen
moeite met concentreren
emotionele vervreemding of dissociatie
fysieke klachten zoals hoofdpijn of buikpijn.

Porges, S. W. (2019). De polyvagaaltheorie en de transformerende kracht van je veilig voelen: traumabehandeling, sociale betrokkenheid en gehechtheid.

Trauma en PTSS

In de volksmond worden de termen trauma en PTSS nog wel eens door elkaar gebruikt en/of gehaald. Hoewel trauma en posttraumatische stressstoornis (PTSS) aan elkaar gerelateerde begrippen zijn, betekenen ze niet hetzelfde. Dit zijn de belangrijkste verschillen:

Trauma verwijst naar de emotionele en psychologische reactie op een schokkende of ingrijpende gebeurtenis. Het is een brede term die verschillende ervaringen kan omvatten, van acute tot chronische blootstellingen aan stressvolle situaties.

Kenmerken:

Trauma kan optreden na gebeurtenissen zoals geweld, misbruik, natuurrampen, ongelukken of zelfs getuige zijn van dergelijke situaties.
Niet iedereen die een traumatische gebeurtenis meemaakt, ontwikkelt PTSS. De reactie op trauma kan variëren, afhankelijk van individuele factoren zoals persoonlijke geschiedenis, veerkracht en sociale ondersteuning.
Trauma kan zich uiten in verschillende symptomen, zoals angst, depressieve gevoelens, vermijdingsgedrag of nachtmerries, maar het is niet altijd klinisch gedefinieerd of kan leiden tot een diagnose.

PTSS is een specifieke psychische aandoening die zich kan ontwikkelen na het ervaren of getuige zijn van een traumatische gebeurtenis. Het is een diagnose die in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) wordt erkend.

Kenmerken:

PTSS heeft specifieke diagnostische criteria en symptomen, waaronder herbeleving van het trauma (bijvoorbeeld flashbacks), vermijding van situaties die aan het trauma doen denken, negatieve veranderingen in gedachten en stemming, en verhoogde prikkelbaarheid (zoals woede of schrikreacties).
De symptomen van PTSS moeten minstens een maand aanhouden en een significante impact hebben op het dagelijks leven van de persoon om de diagnose te rechtvaardigen.
PTSS kan leiden tot ernstige disfunctionele gevolgen, zoals problemen in relaties, werk en algemeen welzijn.

In essentie verwijst trauma dus naar de ervaring of emotionele reactie op een schokkende gebeurtenis, terwijl PTSS een specifieke aandoening is die kan voortkomen uit trauma en gekenmerkt wordt door aanhoudende en ernstige symptomen. Niet iedereen die trauma ervaart, ontwikkelt PTSS, maar PTSS is een mogelijke uitkomst van deelname aan of getuige zijn van een (of herhaardelijke) traumatische ervaring(en).

Trauma en wetenschap

Trauma is een onderwerp dat in de afgelopen jaren steeds meer aandacht heeft gekregen binnen de psychologie en geestelijke gezondheidszorg. Onderzoekers en therapeuten hebben belangrijke inzichten gedeeld over hoe trauma ons beïnvloedt en hoe we het kunnen genezen. Prominente figuren in dit veld zijn Bessel van der Kolk, Peter Levine, Richard Schwartz en Frank Anderson.

Prof. Dr. Bessel van der Kolk heeft de impact van trauma op zowel de geest als het lichaam grondig bestudeerd. In zijn baanbrekende boek, ‘The Body Keeps the Score’ benadrukt hij dat trauma niet alleen een psychologische ervaring is, maar ook diep geworteld is in ons lichaamsbewustzijn. Een van de belangrijkste inzichten van Van der Kolk is dat traditionele praattherapieën soms niet voldoende zijn om trauma te verhelpen. Hij pleit voor een holistische benadering van genezing die zowel de geestelijke als de lichamelijke dimensies van trauma aanpakt met bijvoorbeeld mindfulness, creatieve expressie en lichaamswerk.

Peter Levine, Amerikaans biofysicus en psycholoog, benadert het helen van trauma vanuit zijn ontwikkelde Somatic Experiencing (SE) methode. Deze methode zet in op het helen van trauma door herbeleving van de oorzaak van het trauma en het lichaam daarbij in staat te stellen geblokkeerde overlevingsenergie los te laten.

Richard Schwartz heeft IFS -Internal Family Systems- ontwikkeld. IFS stelt dat wij allemaal bestaan uit delen. Er is één zuivere bron, ons ‘Self’ waar het altijd goed en kalm is en van waaruit je de juiste beslissingen maakt. Daarnaast hebben we te maken met ‘managers’ en ‘brandweerlieden’ als delen in ons systeem. Managers zorgen ervoor dat alles ‘op rolletjes loopt’ en er geen pijnlijke verstopte (trauma)delen in ons wezen geraakt kunnen worden (door bijvoorbeeld heel hard te werken, perfectionistisch te zijn, voor anderen te zorgen, etc.). Mocht dat onverhoopt dan toch gebeuren, zullen de brandweerlieden er met alle macht en kracht die zij in zich hebben, ervoor zorgen dat de pijn die is aangeraakt verdoofd wordt (bijvoorbeeld door middelengebruik of dissociatie). Door vanuit het Self met compassie en nieuwsgierigheid uit te reiken naar de andere delen en hiermee in verbinding te komen, kan trauma geheeld worden.

Dr. Frank Anderson is expert op het gebied van trauma en hoe dissociatie een reactie hierop kan zijn. ‘Dissociatie is een complex psychologisch fenomeen dat kan optreden als een manier voor iemand om te reageren op stress, trauma of intense emoties. Het omvat de ontkoppeling van gedachten, gevoelens, herinneringen of de omgeving. Dissociatie kan een tijdelijk of chronisch verschijnsel zijn en kan variëren van milde, voorbije episodes tot ernstigere dissociatieve stoornissen’.

Frank Anderson heeft de IFS-benadering verder ontwikkeld met het oog op de connectie tussen trauma en dissociatie. Anderson benadrukt het belang van verbinding met de eigen gevoelens en het lichaam. Hij gelooft dat het herstellen van deze verbinding essentieel is voor genezing.

In Nederland heeft Annechien Scholte – van der Veen een boek geschreven over IFS. Zij heeft zich tot doel gesteld om IFS in Nederland op de kaart te zetten en om deze vorm van traumatherapie binnen de reguliere- en specialistische GGZ meer bekend te maken.

De nieuwe inzichten van autoriteiten op het gebied van trauma, zoals Van der Kolk, Levine, Schwartz en Anderson, bieden waardevolle perspectieven over trauma en genezing. Het begrip dat trauma zowel een geestelijke als lichamelijke impact heeft, opent nieuwe wegen voor een holistische benadering van behandeling. Door behandeling te richten op zowel de psychologische als de soma-therapeutische aspecten van trauma, kunnen effectieve strategieën ingezet worden om personen met trauma te helpen om hun ervaringen te begrijpen en te genezen.

Van Der Kolk, B. A. (2022). Traumasporen in lichaam, brein en geest.

Levine, P. (2015). De tijger ontwaakt: traumabehandeling met lichaamsgerichte therapie. Altamira.

Schwartz, R. C. (2023). Inleiding tot Internal Family Systems IFS.

Anderson, F. G., Sweezy, M., & Schwartz, R. C. (2019). Internal Family Systems-therapie (IFS): een traumabewuste behandeling voor angst, depressie, PTSS en verslavingsproblemen.

Scholte – van der Veen, A. (2023). Er is nog zoveel te winnen. Alle delen helen met Internal Family Systems.

Kinderen en trauma

Trauma bij kinderen is een ernstig en vaak onderbelicht probleem dat een aanzienlijke impact kan hebben op de ontwikkeling en het welzijn van een jong persoon. Het begrijpen van hoe trauma kinderen beïnvloedt, is cruciaal voor ouders, opvoeders en zorgverleners die hen willen ondersteunen. Trauma bij kinderen verwijst naar de emotionele en psychologische reactie op schokkende of bedreigende ervaringen.

Mogelijke oorzaken
Kinderen kunnen trauma ervaren door verschillende soorten gebeurtenissen, waaronder:

verlies:
de dood van een ouder, verzorger of een ander belangrijk persoon in het leven van het kind.
geweld:
fysiek of emotioneel geweld, zowel thuis als in de omgeving.
natuurrampen:
aardbevingen, overstromingen of andere levensbedreigende situaties.
verwaarlozing:
het gebrek aan emotionele of fysieke ondersteuning van ouders of verzorgers.
ziekte:
ernstige of chronische ziekten bij henzelf of gezinsleden.

Symptomen
Kinderen kunnen trauma op verschillende manieren verwerken, en hun reacties kunnen zich manifesteren in gedrags-, emotionele en lichamelijke symptomen.
Veel voorkomende symptomen zijn:

herbeleving:
kinderen kunnen nachtmerries en/of flashbacks hebben, of het trauma opnieuw beleven in hun spel.
vermijding:
ze kunnen situaties, plaatsen of mensen vermijden die hen aan het trauma doen denken, of zich terugtrekken uit sociale interacties.
gedragsveranderingen:
plotselinge veranderingen in gedrag, zoals agressie, woede-uitbarstingen, of regressie naar eerder gedrag (bijvoorbeeld bedplassen of duimen).
emotionele problemen:
angst, verdriet, boosheid en gevoelens van verwarring of schuld kunnen prominent aanwezig zijn.
fysieke symptomen:
sommige kinderen kunnen lichamelijke klachten ervaren, zoals buikpijn of hoofdpijn, zonder een duidelijke medische oorzaak.

Impact op de ontwikkeling
Trauma kan een blijvende impact hebben op de ontwikkeling van een kind. Het kan hun emotionele regulatie, hechtingscapaciteiten en sociale vaardigheden beïnvloeden. Kinderen die trauma hebben ervaren, kunnen moeite hebben met het aangaan van relaties, het reguleren van emoties, en het functioneren op school. Langdurige blootstelling aan trauma kan ook leiden tot psychiatrische problemen, zoals angststoornissen en depressie.

Trauma bij kinderen is een aanzienlijk probleem dat niet over het hoofd mag worden gezien. Het begrijpen van de oorzaken, symptomen en impact van trauma is essentieel voor het bieden van de juiste ondersteuning.

Met de juiste hulp en behandeling kunnen kinderen leren om hun ervaringen te verwerken en verder te groeien, zodat ze een gezonde toekomst tegemoet kunnen gaan.

Trauma en behandeling

De behandeling van trauma is een belangrijk proces dat vraagt om een holistische aanpak, die rekening houdt met de unieke behoeften van zowel volwassenen als kinderen. Door middel van verschillende therapeutische benaderingen en de voortdurende steun van naasten, kunnen zowel volwassenen als kinderen leren hun trauma’s te verwerken en te helen. Het pad naar herstel kan uitdagend zijn, maar met de juiste hulpmiddelen en begeleiding is dit herstel zeker mogelijk.

Ongeacht de leeftijd van de persoon die trauma heeft ervaren, is ondersteuning van vrienden en familie tijdens het verwerkingsproces cruciaal. Het creëren van een veilige en open omgeving waar iemand zich vrij kan voelen om zijn of haar ervaring te delen, helpt niet alleen bij de genezing, maar bevordert ook begrip en empathie binnen relaties. Dit zorgt er mede voor dat trauma op een liefdevolle manier geheeld kan worden.

Hulp nodig…

Als je merkt dat je overweldigd bent door o.a. gevoelens van angst, paniek, eenzaamheid of somberheid en dat je problemen hebt met dagelijkse activiteiten of dat je het gevoel hebt dat je vastzit in je emoties, kan het inschakelen van een deskundige een belangrijke stap zijn op weg naar heling.

Zowel kinderen, jeugd als volwassenen kunnen bij BureauCiC terecht voor hulp en ondersteuning bij aan trauma gerelateerd stressgedrag.
Als gecertificeerd traumadeskundige bied ik je professionele en deskundige ondersteuning tijdens dit proces van verwerking en heling.

Neem gerust contact op bij vragen, ik beantwoord ze graag, kosteloos en vrijblijvend.

Meer Informatie?

App of e-mail me, ik beantwoord graag je vragen.



christel@bureaucic.nl