Oké, vanochtend werd ik maar weer eens wakker met een liedje in mijn hoofd, ik weet al niet meer welk liedje, want er wappert al weer een nieuwe song door mijn hoofd. En dat gaat vaak de hele dag door. Ik kan er soms serieus gék van worden. En als er nou enige logica zat in deze muzikale belasting van mijn brein, maar helaas, die heb ik nu, na al die jaren dat ik dit al (bewust) heb, nog niet ontdekt.

Geen rust

Ik word wakker, sta op en kan het meest lullige liedje in mijn hoofd hebben, variërend van vader Jacob (en dat verzin ik niet hoor), een klassiek trompetconcert, tot een Nederlandse kraker uit de kroeg. Ik vraag er niet om, ik wil het niet en tóch overkomt het me iedere dag weer. Soms kan ik het herleiden tot een liedje wat ik de vorige dag gehoord heb, maar meestal popt er zomaar iets op of zit er al iets in. En ik vind dit vre-se-lijk. Het verstoort mijn rust, mijn gedachtegang en mijn focus.

Gemiste kans

Het hoort al jaren bij me en ik zou willen dat ik er iets lucratiefs mee had kunnen doen, maar het heeft me tot nu toe niets opgeleverd dan hoofdbrekens van waar ’t vandaan komt en hoe ik het weg krijg. En als ik nou super muzikaal was, of een absoluut gehoor had, of van elk liedje na één keer horen de tekst wist. Niets van dit alles valt mij ten deel. Ik ben muzikaal aangelegd ja, voor de gemiddelde amateur speelde ik best aardig trompet in mijn puberjaren, maar een absoluut gehoor heb ik niet, kon niet uit mijn hoofd spelen en jazz- blues, bigband en improvisatie gingen zo aan mijn neus voorbij. Tot mijn grote spijt want dát vond ik fantastisch, maar ik kón het niet. Ik snapte de akkoorden niet, had niet genoeg lef en vond mezelf als meisje toch al niet geschikt als trompettist. Dus, uit die schijnwerpers dan maar. Ik ben een paar keer gevraagd om in te vallen in een band of orkest, maar vond mezelf dan niet goed genoeg en durfde niet. Nu denk ik: als ik niet goed genoeg was geweest, hadden ze me niet gevraagd. Maar die wijsheid had ik toen nog niet. Gemiste kansen dus.

Gehaald, maar toch gefaald

Voor mijn examens die ik af moest leggen op de plaatselijke muziekschool, die hoog aangeschreven stond (extra druk…), was ik niet te genieten en een overload aan stress zorgde er voor dat ik altijd moest huilen.
Ja hoor, tuurlijk, een meisje… en die gaan dan huilen. Kak. Mijn trompetleraar snapte er niets van, mijn ouders begrepen het niet – ik kon het toch, was meer dan goed voorbereid -en toch altijd die waterlanders, een dichte keel, een hoge ademhaling en hartslag van boven gezond. En dat is nu net niet handig als je trompet moet spelen. En toch slaagde ik erin om steeds goed mijn examens door te komen en mooie cijfers te halen (nooit beneden de 8, nooit boven de 8,5). Maar na afloop voelde het alsof ik ontzettend gefaald had. Ik had immers gehuild, me zwak opgesteld, laten zien dat ik een watje was. Wat een ellendig gevoel gaf dat en het overstemde de vreugde van het gehaalde examen mét diploma.

Intense emoties

Stel je voor… dat jouw kind ook emotioneel overprikkeld is en zo’n zelfde soort intense emoties ervaart bij het moeten maken van een proefwerk, houden van een spreekbeurt, geven van een presentatie. Je kind voelt alleen nog maar die heftige emoties, waardoor je zoon of dochter het idee heeft dat alles gaat mislukken, het afschuwelijk is gegaan en het cijfer daar ook wel naar zal zijn. Het helpt er niets aan dat jij zegt dat het allemaal wel mee zal vallen, je kind goed is voorbereid, het hartstikke goed zal gaan enzovoort. Je kind voelt de druk alleen maar toenemen.

Fouten maken mág

Wat zou ik vroeger blij geweest zijn met begrip van maakt niet uit wie. Mijn ouders, de examinator, de buurvrouw, mijn leraar, een vriendin. Maar in elk geval iemand die mij had verteld dat het logisch was dat ik gespannen was en dat deze overprikkeling zich bij mij uitte in huilen. Wat zou het fijn geweest zijn als ik al van tevoren een potje had kunnen sniffen in iemands mouw, armen of op een schouder. Dat ze me gezegd hadden dat het oké was om te huilen om de spanning eraf te halen, dat ik niet meer kon doen dan mijn best en dat alles wat er gebeurde oké was. Of dat er iemand gevraagd had….’wat is het ergste dat er kan gebeuren’ en dat ik dan had kunnen zeggen: ‘dat ik een fout maak’…. En dat iemand mij daarin had kunnen begeleiden en mij had kunnen vertellen dat fouten maken mág, niet erg is en er niet voor zorgt dat de wereld vergaat. Dat een trompetexamen maar relatief belangrijk is als het voor je hobby is en je er niet mee naar het conservatorium wil. Sjonge zeg, wat had ik dat graag willen horen.

Handvatten

Gelukkig weet ik het nu en herken ik het bij veel kinderen in de praktijk en zie ik ouders worstelen met dit ‘gedrag’ van hun kind. Ze weten niet zo goed hoe ze het aan moeten pakken. En daarom heb ik die online training ‘pientere-prikkels’ gemaakt. Om die handvatten te geven aan volwassenen om hun kind(eren) te begeleiden als ze intens overprikkeld zijn vanuit de 5 overprikkelingsgebieden van Dabrowski bij hoogbegaafdheid.
Eén van die 5 gebieden is het sensitieve gebied, het overprikkelingsgebied van de zintuigen. Ik wed dat daar die ellendige liedjeskanonnade in mijn hoofd altijd vandaan komt. Je zult maar geteisterd worden door een liedje, als je een toets moet maken, gefocust moet zijn bij uitleg in de klas, of graag wil slapen en er galmt een Nederlandse kroegschlager door je hoofd of liedje van Kinderen voor Kinderen of ….

Oké, mijn man zapt nogal eens. Ik vind dat een hinderlijke gewoonte, want dat gaat mij te snel en we matchen niet. Als ik denk ‘dat wil ik wel zien’, is hij al weer 3 zenders verder. En waar ik moeiteloos halverwege of op 3 kwart van een film instap en er per direct in zit, zo weigert hij een film te kijken die al een kwartier bezig is. Maar vandaag leverde zijn gezap iets bijzonders op. TLC zond een make-over programma uit. Een mode make-over programma, gepresenteerd door een meneer met veel inlevingsvermogen in vrouwen die iets niet mooi aan hun eigen lichaam vonden. En mijn man bleef hangen bij dit programma. Ik zat te werken aan de keukentafel. Samen televisie kijken doen wij dus zelden.

Inlevend

Hij riep me zelfs, ‘Chrisje, deze mevrouw op televisie heeft ook lipoedeem’ en ik stond in 2 seconden bij de televisie. Lipoedeem is niet vaak op t.v. en al helemaal niet in een modeprogramma. Ik stond dan ook meteen ‘aan’, want dat wilde ik zien. Ik ben zelf lipoedeem-patiënt.
En ja, de mevrouw op televisie had inderdaad lipoedeem en mijn aanhaakradartjes draaiden per direct op volle toeren. En de presentatormeneer deed het zo goed en was zo lief en inlevend naar de mevrouw toe. Ik voelde wat zij voelde en ik vond het prachtig hoe dit programma deze mevrouw en haar gelijkgestemde vriendinnen wist te vangen in beeld.

Emoties

10 Jaar al had de mevrouw deze vriendinnen waarmee ze sinds een aantal jaar regelmatig afsprak om wat te gaan doen. Deze keer was het bowlen. En de dames hadden veel lol en lieten ook hun emoties zien. En de presentatormeneer snapte het écht en ging aan de slag om de mevrouw in te gaan laten zien dat ook zij zich door op een andere manier te presenteren veel fijner kon gaan voelen, net als haar vriendinnen. En het lukte de presentatormeneer ook nog eens en ik zat op de bank tranen met tuiten te brullen (meer van binnen dan van buiten overigens, maar dat is voor een andere keer).
Ik voelde zó ontzettend wat die mevrouw doormaakte en hoe zij zich voelde. Allerlei emoties kregen we te zien, verdriet, boosheid, onzekerheid, blijdschap en zelfvertrouwen. Gevoelens die we allemaal kennen en waar ook de gemiddelde mens heftig op kan reageren hoor. Dat zien we ook regelmatig op televisie. Mensen kunnen zich heel erg verliezen in emoties.

Intense beleving

Maar hoogbegaafde en prikkelgevoelige mensen én kinderen kunnen dit alles nog een stapje erger beleven. En dat wil niet zeggen dat ze de emotie op zich per definitie erger of intenser beleven, maar de hele gebeurtenis is voor een hoogbegaafd, prikkelgevoelig persoon heftiger en meer diepgaand in beleving.  Die tranen was ik heus weer snel kwijt, maar de ervaring van het televisiemoment spookt nog door mijn hoofd. Ik denk nog steeds aan die mevrouw, aan de presentatormeneer, aan de vriendinnen van die mevrouw, aan wat ze aan hadden, wat ze vertelde, hoe de presentatormeneer de mevrouw heel goed aanvoelde en mentaal wist te coachen en hoe blij de mevrouw daardoor werd. Ik probeerde ook de kledingmerken en de winkel uit het televisiemoment te spotten, was al op zoek naar een e-mailadres van TLC, wilde weten hoe, wat, waar, waarom en met wie. Zoiets kan mij dus héél lang bezig houden en krijg ik dan bijna niet uit mijn hoofd. Het kan er zelfs voor zorgen dat ik slecht inslaap, maar rond blijf draaien en piekeren en dat ik er allerlei ideeën door op doe, waardoor ik helemáál niet meer kan slapen.
En dat is wat er met jouw hoogbegaafd, prikkelgevoelige kind gebeurt als het een emotionele gebeurtenis ervaart, waardoor het overprikkelt raakt. Het is niet alleen de uiterlijke emotie die intenser is; je kind zal intens verdrietig kunnen zijn, intens boos kunnen zijn, intens blij kunnen zijn en intens bang kunnen zijn. Maar ook het hoofd van je kind beleeft de ervaring meer intens. Het blijft langer hangen, er wordt meer over nagedacht, er komen veel vragen op, er kunnen piekergedachten door ontstaan.

Hoe dan..

Ik kan als volwassene deze gevoelens inmiddels aardig kanaliseren door er op de een of andere manier mee aan de slag te gaan. Ik ben me bewust van wat er gebeurt en heb geleerd hoe ik er mee om moet gaan om er niet teveel last van te hebben. Kinderen (of volwassenen) die (nog) niet zo goed weten dat ze een anders werkend brein hebben, waardoor ze gebeurtenissen intenser kunnen ervaren, weten ook niet goed hoe ze dit aan moeten pakken en er mee om moeten gaan om het minder heftig te laten zijn.
En als ouder, leerkracht, voetbaltrainer, scoutingbegeleider, knutselclubjuf, sportinstructeur of schilderlesmeneer, heb je vaak geen idee wat je overkomt als een kind in een overprikkelde reactie raakt door een emotionele ervaring. Je weet niet hoe je moet handelen, je weet niet waar je goed aan doet en je zit met je handen in het haar.

Nou zo dus..

Die presentatormeneer deed het echt heel goed. Hij stelde vragen aan de mevrouw, luisterde goed naar haar antwoorden, gaf haar steeds terug dat het om haar beleving tussen haar oren ging en gaf haar complimenten en positieve feedback. En het allermooiste vond ik dat hij op zoek ging naar de mooie stukjes van haar Zijn. Hij accentueerde haar haar, haar decolleté en liet met deze krachtige en mooie accenten de niet zo mooie stukjes minder opvallen. Hij was ook heel eerlijk tegen de mevrouw. Hij gaf heel eerlijk aan dat hij niet Hans Klok was en de lipoedeem weg kon toveren, maar dat hij er wel voor kon zorgen dat de mevrouw zich beter ging voelen en meer ging houden van zichzelf. En de mevrouw accepteerde zichzelf uiteindelijk meer, zag in dat het is wat het is, maar dat zij er zelf wel het beste van kon maken. En dat had die presentatormeneer van TLC nou eens even heel goed gedaan.

Oké, wist je dat koppeltje duikelen voor overprikkeling kan zorgen…
Ik niet, totdat ik een kereltje in de praktijk kreeg die, na – bijna – elke gymles, totaal overprikkeld was, huilde, zich vervelend voelde, maar niet kon uitleggen wat nou het probleem was. En dan heb je er dus meteen een probleem bij. Want wat kon er nou toch zo vreselijk zijn aan die gymles dat het ventje er steeds maar zwaar verdrietig en voor de rest van de dag van slag van was?

Raadsel

Ouders dachten aan pesten. De gymjuf vond het aanstellerij, de ib’er geloofde in faalangst en de huisarts kon niets abnormaals vinden aan het functioneren van spieren en/of gewrichten. Een raadsel dus.

Overprikkeling

Tot we de overprikkelingsgebieden van Dabrowski onderzochten bij het ventje. Dabrowski heeft een theorie ontwikkeld (positieve desintegratietheorie) waarin beschreven wordt dat er 5 overprikkelingsgebieden zijn (overexcitabilities) waardoor hoogbegaafde kinderen/personen meer prikkelgevoelig zijn dan anderen van dezelfde leeftijd. Dit is niet altijd zichtbaar, maar kan er wel voor zorgen dat deze kinderen minder goed begrepen worden en zich anders voelen dan hun leeftijdsgenootjes.
Ons mannetje bleek erg sensitief aangelegd, bleek op psychomotorisch gebied geen problemen te ondervinden, had cognitieve leerhonger, maar veel moeite met rekenen en zijn emoties gingen alle kanten op. Hij kon het niet uitleggen, maar liet door zijn tranen zien dat het niet lekker ging.

Disbalans

Doordat hij op de sensitieve overexcitability een duidelijke disbalans liet zien, zijn we daar verder gaan zoeken. Door ouders en leerkrachten signaleringslijsten in laten vullen en meer gericht met het ventje in gesprek te gaan, kwamen we erop uit hij het heel vervelend vond om koppeltje te duikelen of ringen te zwaaien en met paard of brug te moeten werken. Het evenwicht (vestibulaire prikkels) is namelijk ook een onderdeel van het sensorische overprikkelingsgebied. Maar daar denk je niet zo snel aan, als iemand wél heel graag trampoline springt, rondjes rent, voetbalt en slootje springt. Dan denk je niet aan iets als een evenwichtsprobleempje dat de sores bij de gymles veroorzaakt. Achteraf bleek het mannetje ook niet zo van achtbanen te houden en werd hij geregeld wagenziek. Bingo!

Vestibulaire prikkels

Vestibulaire prikkels zijn niet zo bekend. Ziek worden van autorijden en in achtbanen zitten wel. De link naar de gymles wordt daar dan weer niet zo snel bij gelegd. Kinderen die daar last van hebben, kunnen zich echt ongemakkelijk en zelfs angstig voelen als hun voeten los van de grond komen, of hun hoofd en lijf niet meer in één lijn staan (koppeltje duikelen, brugoefeningen, ringen zwaaien, paard en bok) ze raken hun oriëntatie kwijt, daardoor geprikkeld en veelal zelfs overprikkeld en geen mens die eraan denkt dat dit de oorzaak kan zijn van verdriet, boosheid en angst bij jouw kind. Want ook angst wordt hierdoor ontwikkeld. En niet alleen angst voor overgeven door wagenziekte of achtbanen, maar ook angst voor de gymles. Want… moeten we koppeltje duikelen, gaan we ringen zwaaien, komt er een bokspringoefening, of grondoefening op de mat, enzoverder enzovoort. Waarbij de angst het vervelende gevoel én de overprikkeling nog een beetje versterkt. Lekker dan.

Paard

Mocht jouw hoogbegaafde, prikkelgevoelige kind nou ook een hekel hebben aan de gymles, of allerlei uitvluchten verzinnen om maar vooral niet mee te hoeven doen, steeds buikpijn heeft op die gymdagen, of een zeer been, zere voet of niet-meewerkende arm en jij hebt geen flauw idee waar dat vandaan komt, ga dan eens in gesprek met je kind en probeer er samen achter te komen wat er nou voor zorgt dat die gymles als zo vervelend ervaren wordt. En natuurlijk is het niet zo dat elk kind dat een hekel heeft aan de gymles meteen een evenwichtsprobleem hoeft te hebben, maar het wordt wel bijna altijd over het hoofd gezien als mogelijke oorzaak. Je weet het maar nooit… Daarbij zal je kind zich sowieso gekend voelen als je het serieus neemt, het geen aanstellerij noemt en samen met de (gym)leerkracht op zoek gaat naar een oplossing. Dat alleen al kan een stukje van het probleem wegnemen. En daar gaat het volgens mij om. Dat iemand lekker in zijn vel zit en niet of hij een driedubbele schroef over het paard kan flikflakken, of koppeltje kan duikelen.